Çölyak Haftası | 9-15 Mayıs

Çölyak Haftası | Aktıp

 

9-15 Mayıs Çölyak Haftası

Çölyak Haftası Etkinlikleri | 9-15 Mayıs 2024

Aktıp Hastanesi olarak Sosyal Proje kapsamında 9-15 Mayıs 2024 Çölyak Haftası etkinlikleri düzenlenerek ziyaretçilerin bilinçlendirilmesi sağlandı. Sosyal Sorumluluk kapsamında; Sağlık Bakanlığı’nın belirlemiş olduğu Çölyak Haftası için hastanemizde afişler asıldı, Stand kurularak ziyaretçilerimize bilgilendirmeler yapıldı. Konu ile ilgili broşürler dağıtılarak bilgilendirmeler yapıldı. İlgili personellerimize emeklerinden dolayı teşekkürlerimizi sunarız.

 

“Çölyak hastalığının farkındayız.”

Çölyak Haftası Etkinliği | 9-15 Mayıs 2024

 

 

Çölyak Haftası Nedir?

Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten isimli proteine maruz kalma sonucu gelişen, kronik, immün aracılı bir ince bağırsak enteropatisidir. Dünya çapında gün ve haftalar ile farkındalık çalışmalarıyla konuya dikkat çekilmektedir.

Çölyak hastalığı temelde ince bağırsağı etkilese de, klinik özellik yelpazesi hem intestinal hem de ekstraintestinal semptomlar ile çok geniştir. Her yaş grubunda, her ırkta ve her iki cinste de görülebilir.

 

“Çölyak çocukluktan erişkinliğe her yaşta ortaya çıkabilir.”

 

Çölyak hastalığının tedavisi var mıdır?

Çölyak hastalığında etkin olduğu bilinen tek tedavi, glutenin ömür boyu diyetten çıkarılmasıdır. Glutensiz diyet uygulanmasındaki amaç, hastalığın var olan semptomlarını kontrol altına almak, hastaların yaşam kalitelerini arttırmak ve hastalıkları ile ilgili komplikasyonların oluşmasını önlemektir. Özellikle çölyak hastalığında erken tanı çocuklarda büyümenin yakalanmasında, uzun dönem komplikasyonlarının önlenmesinde önemlidir.

Hastaların çoğunda, diyet tedavisine tam uyum sağlamalarının ardından klinik bulgularının tamamen düzeldiği, serolojinin normale döndüğü gözlenmektedir.

 

“Çölyak tedavisi yaşam boyu glutensiz diyettir.”

 

Çölyak yaygın bir hastalık mıdır?

Çölyak hastalığı toplumun yaklaşık %1- %0.03 etkilemektedir. Hastalığın çok geniş bir klinik yelpazeye sahip olması, atipik seyir gösterebilmesi veya hiç bulgu vermemesi nedeniyle gerçek bir prevalans vermek zorlaşmaktadır, bu nedenle hastaların ancak yüzde 10’nuna tanı konulduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde Çölyak hastalığı görülme sıklığı toplumun yaklaşık %1- %0.03 etkilediği düşünüldüğünde en çok 850 ve en az 250 bin hasta beklenmektedir. Bakanlığımız Sağlık Bilgi Sistemlerinden elde edilen verilere göre Türkiye'de tanı almış çölyak hasta sayısı 2023 Kasım ayı sonu itibari ile 166.614 olarak belirtilmiştir.

Çölyak tanısı nasıl koyulur?

Çölyak hastalığı, bilindiği üzere hem çocuklar hem de erişkinlerde geniş bir klinik yelpazeye sahiptir. Organizmada etkilemediği sistem ya da organ yoktur. Tüm sistemlere yönelik semptomlara neden olması çok ciddi tanı karmaşasına yol açmaktadır. Bu durum tıbbın her disiplininden hekimleri ilgilendiren evrensel bir sorundur.

Geçmeyen, yineleyen ve adı konulamayan her türlü sağlık sorununda çölyak hastalığının akla getirilmesi gerekir.

Toplumda tanı almamış hastalar buz dağının görünmeyen kısmıdır. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.

 

“Çölyak glutensiz beslenme ile bir hastalık değil bir yaşam tarzıdır.”

 

Tedavisi diyet ile mümkün olan çölyak hastalığında erken teşhis çölyaklıların yaşam kalitesinin tekrar düzelmesi ve kaybedilecek sağlık maliyetinin önüne geçilmesi için son derece önemlidir. Çölyak glutensiz beslenme ile ile bir hastalık değil yaşam tarzı olarak hayata yerleşmelidir.

 

Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?

Bu hastalığın belirtileri hafiften şiddetliye doğru değişir. Çocuklarda ve yetişkinlerde çölyak belirtisi farklılık gösterebilir. Bu belirtileri şöyle sıralayabiliriz:

2 yaş altı çocuklarda:

• Kusma,
• Kronik ishal,
• Karın şişliği,
• Gelişim bozuklukları,
• İştahsızlık.

2 yaş üstü çocuklarda:

• Uzun süre geçmeyen ishal,
• Boy kısalığı,
• Normal şekilde sindirilmeyen besinler nedeniyle yetersiz beslenmeye dayalı zayıflık,
• Gelişimde yavaşlama,
• Kronik kabızlık ve kusma,
• Sinirlilik hâli,
• Beklenen oranda büyüyememe ve ergenlikte gecikme,
• DEHB (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu).

Yetişkinlerde çölyak hastalığı belirtileri:

• Bağırsakla ilgili karın şişliği, karın ağrısı, gaz, hazımsızlık ve kusma sorunları,
• Kadınlarda çölyak belirtileri arasında hamile kalmakta zorluk,
• Kansızlık,
• İshal veya kabızlık,
• Açık renkli ya da kötü kokulu dışkı, tuvalet ihtiyacının artması,
• Demir eksikliği ve B12 eksikliği belirtisi de olabilecek yorgunluk ve hâlsizlik,
• Kemik veya eklem ağrısı,
• Demir eksikliği,
• Baş ağrısı,
• Nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları,
• Duygu durum değişiklikleri, sinirlilik ve depresyon,
• Diş minesi sorunları.

Çölyak hastalığının cilt belirtileri arasındaysa kaşıntı ve döküntüler kendini gösterir. Bu belirtiler ciltte kızarıklık, morarma, şişlik ve yaralar şeklinde de ortaya çıkabilir. Halk arasında tavuk derisi veya çilek görünümü olarak bilinen keratotis pilaris, egzama, çok kuru cilt ve sedef hastalığı gibi rahatsızlıklar glütene bağlı olarak gelişebilir. Bu belirtiler pek çok kişide çölyak dışında da zaman zaman görülebilir. Ancak çölyak hastaları için kronikleşmiş ve tekrarlayan bir durum olarak gözlenir.

 

Çölyak hastalarının beslenmesinde dikkat etmesi gerekenler nelerdir?

Daha önce de vurguladığımız gibi, bu hastalıkta glütensiz beslenme düzeninin ömür boyunca uygulanması gerekir. Bağırsak emilimi normal seviyelere dönse dahi diyetinize glüten içeren besinler eklediğinizde mide bulantısı, ishal gibi belirtiler yaşayabilir ayrıca diğer semptomların da artmasına neden olabilirsiniz.

Sağlık profesyonellerinin glütensiz beslenme konusunda hastaları en açık şekilde bilgilendirmesi gerekir. Onları glütensiz beslenme konusunda eğitmek ve sıkı bir diyet yapmak için motive etmek oldukça önemlidir. Dikkat edilebilecek bazı noktaları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Yulaf tüketilebilir ancak içine istemeden de olsa buğday parçacıkları karışabileceğinden hastalığın erken dönemlerinde tüketilmemesi önerilir.

• Normal un yerine pirinç unu veya mısır unu tercih edilebilir. Hamur işleri bu unlarla yapılabilir.

• Çölyak hastalarında laktoz intoleransı görülme ihtimali yüksektir. Bu nedenle süt ve süt ürünü grubunun çok fazla tüketilmemesi önerilir.

• Glütensiz ürünler satın alırken mutlaka içindekiler bölümü okunmalıdır. Glütensiz ibaresi bulunan ürünlerdeki kabul edilebilir glüten miktarı 100ppm altında olması gerekir.

 

“Hayat glutensiz de güzel. Glutensiz yaşam tarzı mümkün.”

 

Çölyak hastaları neler yiyebilir?

"Çölyak hastalığına ne iyi gelir?" sorusu, hastalıkla baş etmek zorunda kalan bireylerin merak ettiği sorulardandır. Glüten içermeyen besinler hastalığın semptomlarının azalmasını sağlar. WHO (Dünya Sağlık Örgütü) ve FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü), kilogram başına 20 miligramdan fazla glüten içermeyen besinleri glütensiz olarak tanımlar. Çölyak hastaları WHO'nun bu kriterine uyan besinleri tüketebilir.

Glütensiz besinleri şöyle sıralayabiliriz:

• Meyve ve sebzeler,
• Mısır,
• Beyaz pirinç,
• Soya,
• Karabuğday,
• Patates unu,
• Bitkisel ve katı yağ,
• Keten tohumu,
• Mercimek,
• Fasulye, nohut,
• Fındık, fıstık, badem, ceviz,
• Mandıra sütü,
• Kefir,
• Yoğurt,
• Turşu,
• Boza,
• Sirke,
• Nar suyu ve nar ekşisi.

 

Çölyak hastaları neler yiyemez?

Bu hastalar glüten içeren besinler kesinlikle tüketmemelidir. Glüten ihtiva eden besinleri şöyle sıralayabiliriz:

• Arpa,
• Buğday,
• Çavdar,
• Bulgur,
• İrmik,
• Ekmek,
• Makarna,
• Un ve undan yapılan kek, börek, pasta, gözleme gibi besinler,
• Galeta,
• Bisküvi,
• Tahıl gevreği,
• Kepek,
• Salça,
• Simit,
• Patates kızartması,
• Erişte,
• Cips,
• Et suyu,
• Deniz ürünleri,
• İşlenmiş et,
• Hazır köfte, tavuk ve çorba harçları,
• Sirke,
• Sakız,
• Şeker,
• Soslu ve kavrulmuş kuru yemişler,
• Ketçap,
• Malt içeren içecekler.

 

Çölyak hastalığı sonradan çıkar mı?

Bu hastalık genetik yatkınlık nedeniyle görülebildiği gibi sonradan da ortaya çıkabilir. Stres ve enfeksiyon gibi nedenler çölyak hastalığını tetikleyebilir.

 

Çölyak hastalığı için hangi doktora gidilir?

Çölyak hastalığı belirtileri gösteren kişilerin gastroenteroloji bölümüne başvurması gerekir. Çocuklar için çocuk gastroenterolojisi tercih edilmelidir. Tedavideyse ciddi bir diyet uygulanacağı için diyetisyen kontrolünde olmak önemlidir.